HET VERHAAL VAN HILDA VERWEY-JONKER
Het verhaal van Hilda Verwey-Jonker
In 1934 verhuisde Hilda Verwey-Jonker (1908–2004) met haar man Evert Verwey en hun eerste kind naar Eindhoven. Evert trad in dienst bij het Philips Natuurkundig Laboratorium, maar voor het socialistische echtpaar was de overgang naar het katholieke zuiden geen vanzelfsprekendheid. “Als socialist werd je niet zo gemakkelijk opgenomen in het Roomse Zuiden,” blikte Hilda later terug. Toch zou deze stad het decor worden van haar strijd voor gelijkheid, onderwijs en solidariteit – een strijd die haar leven kenmerkte.
Van Studentenactivisme naar Sociologisch Pionierschap
Hilda en Evert leerden elkaar in 1928 kennen op een congres van sociaal-democratische studenten in Vierhouten. Beide erfden ze een diep sociaal bewustzijn van hun ouders. Hilda, geboren in een progressief gezin, koos na haar HBS voor een studie Nederlands recht in Leiden. Maar haar maatschappelijke drive leidde haar al snel naar de sociologie, een gloednieuw vakgebied. In 1934 studeerde ze als eerste vrouw in Nederland af in de sociologie – een mijlpaal die de weg vrijmaakte voor generaties vrouwen na haar.
Politiek in Eindhoven: Een Strijd tegen Katholieke Hegemonie
In Eindhoven stortte Hilda zich direct in de lokale politiek. Als enige vrouw in de gemeenteraad (1935–1941) voor de SDAP botste ze op een muur van katholieke weerstand. De Rooms-Katholieke Staatspartij domineerde met 61% van de zetels, waardoor haar voorstellen, zoals betaalbare arbeiderswoningen, steevast werden weggestemd. “Zeer frustrerend,” noemde ze het. Toch bleef ze vechten, geïnspireerd door haar overtuiging dat “verschillen te overbruggen zijn in plaats van aan te scherpen” – een les die ze van de katholieken zelf leerde.
Oorlog en Verzet: Solidariteit in Donkere Tijden
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werd Hilda’s inzet nog urgenter. Al in 1939 hielp ze vluchtelingen uit Nazi-Duitsland, aanvankelijk zonder onderscheid tussen politieke en Joodse vervolgden. “We wisten gewoon niet wie wie was,” zei ze later. Na de opheffing van de gemeenteraden in 1941 door de bezetter bleef ze via informele netwerken actief, totdat NSB-burgemeester Pulles in 1942 een einde maakte aan elke democratische invloed.
Een Erfenis van Moed en Verbinding
Hilda Verwey-Jonker liet een onuitwisbare erfenis na: als feministe, sociologe en politica die bruggen sloeg tussen ideologieën. Haar verhaal herinnert ons aan de kracht van vasthoudendheid, ook wanneer de macht tegen je lijkt. Voor de Stichting 18 September symboliseert zij wat het betekent om “kleinschalig te denken, maar grootschalig te handelen” – een boodschap die vandaag nog altijd resoneert in een wereld die verdeeldheid maar al te goed kent.
