1945 Opvang in het Veemgebouw

Het Veemgebouw was vanaf eind 1944 in gebruik als repatriëringscentrum voor het geallieerde oppercommando.  Het Veemgebouw was modern, het was net opgeleverd en was voorzien van de nieuwste technische voorzieningen voor het Philipsconcern. Als opslagplaats voor vervolgden, gevluchten en gedesoriënteerden die hun levensgang niet meer zeker waren was het absoluut ongeschikt. Het was er ook niet voor gebouwd. Toch diende het gebouw tot dat einde en langer dan ooit beoogd was.

Wat zat er nu allemaal door elkaar heen in dit Veemgebouw, dat gold als centraal repatriëringscentrum?

• terugkerende Nederlandse krijgsgevangenen uit Duitse detentie. Voornamelijk militairen uit het Nederlandse leger, die niet de beloften hadden willen afleggen dat zij zich niet meer militair zouden verzetten tegen de Duitse bezettingsmacht;
• terugkerende Nederlandse dwangarbeiders, opgepakt bij massarazzia’s en deportatie-acties;
• terugkerende Nederlandse mannen, die zich vrijwillig bij de werkverruiming vanwege de Nederlandsche Arbeidsdienst hadden aangeboden voor tewerkstelling in Duitsland;
• Nederlandse politieke gevangenen of politieke gijzelaars, veroordeeld door Duitse gerechten of Duitse politiële standgerichten;
• Geallieerde staatloze krijgsgevangenen van de Wehrmacht;
• Nederlandse veroordeelden terzake van misdrijven tegen de Duitse bezettingsautoriteit;
• Nederlanders in dienst van de Duitse overheid, al dan niet behorend tot enige Wehrmachtsangehörigkeit, die in die hoedanigheid waren aangetroffen in de bezettingszone;
• Nederlandse leden van de Germaanse SS;
• gedeporteerde joden, al dan niet van Nederlandse nationaliteit of herkomst of aangetroffen in Nederland en al of niet verblijvend in Duitse detentie al of niet op Duits grondgebied.

Die personen zaten allemaal door elkaar. En dat kon niet, dat was direct duidelijk toen de massale repatriëring begon. Alleen hadden de Nederlandse autoriteiten zich dat niet gerealiseerd. De eindverantwoordelijkheid berustte bij het Nederlandse Militaire Gezag. Dat was een logistiek orgaan. Geen penitentiaire autoriteit die enige detentie-ervaring had. Zij was er eigenlijk alleen maar op gericht om meteen de “communisten” eruit te vissen en die af te zonderen. Wat ze met de getraumatiseerde concentratiekampbewoners moest, wist ze niet. Daar was ze ook niet voor opgeleid.

Drie socialistische ministers distantieerden zich onmiddellijk van de kamptoestanden in het Eindhovense Veemgebouw: Van den Tempel (Sociale Zaken), Burger (Binnenlandse Zaken) en Albarda (Waterstaat).

De drie ministers vonden dat de regering geen verantwoordelijkheid kon nemen voor de mensonterende toestanden in het Veemgebouw. Zij weigerden iedere medewerking aan het Militair Gezag. En dat maakte de zaak voor de in het Veemgebouw verblijvenden nog erger. Want zij konden nu niet getransporteerd worden. Zo bleef er ook een grote groep jonge weeskinderen achter op de derde etage van het Veemgebouw. Ze waren ontheemd en nergens gewenst.

Wat er gebeurt als gedeporteerde Joden, die terugkeerden uit Bergen-Belzen of soms uit Auschwitz of Sobibor, hun voormalige SS-kampbewaarders tegenkomen in de zelfde ruimten op dezelfde verdieping in het Eindhovense Veemgebouw, tart natuurlijk iedere beschrijving. Maar ook als dergelijke Joden bestuursleden tegenkomen op die verdieping, afkomstig van de Amsterdamse Joodse Raad, die mee had gewerkt aan de voorbereiding van de massadeportaties met het kennelijk doel om die bestuursleden en hun familie zelf voorlopig te vrijwaren van de selectie voor die deportatie. Dat zijn de schrijnendste confronterende gevallen geweest.

Alles bij elkaar hebben zo’n kleine vijftigduizend te repatriëren passanten hun tijdelijk gedwongen verblijf ter identiteitsvaststelling en screening in het Eindhovense Veemgebouw doorgebracht, soms kortstondig, soms langdurig en onder een diversiteit van regimes. Want één verdieping was soms een plaats voor politieverhoor, gevangenishospitaal, huis van bewaring, interneringskamp of krijgsgevangenen-inrichting.

De leiding in het ontvangstcentrum was vanaf 15 mei 1946 in handen van het Nederlandse Rode Kruis. Op 31 maart 1946 werd het ontvangstcentrum Maastricht gesloten en werden de taken overgenomen door het ontvangstcentrum in Eindhoven. Op 31 augustus 1946 vond een inkrimping plaats van het kamp.

Het ontvangstcentrum werd opgericht door het Bureau voor Evacuerings-, Repatriëringszaken en Verzorging van Oorlogsslachtofferszaken van het Militair Gezag. Vanaf 1 februari 1946 viel het ontvangstcentrum Eindhoven onder de afdeling Repatriëring en Opsporing van vermiste personen van het ministerie van Sociale Zaken.

Eind mei 1947 werd het Repatriëringsbureau in Eindhoven opgeheven.